Susmanın faydaları

Sual: Az konuşmanın, susmanın faydaları, çok konuşmanın da zararları hakkında bilgi verir misiniz?

CEVAP

Peygamber efendimiz, (Az konuşmak imandan, çok söz nifaktandır) buyurmaktadır.



Dil, büyük nimettir. İyi ve kötü işteki rolü, iyiliği de kötülüğü de
büyüktür. Cennete de, Cehenneme de götürür. Cirmi küçük, cürmü
büyüktür. İman ve küfür dildeki ifadeden anlaşılır. Dil, ya hak
konuşur, ya bâtıl. Diğer uzuvların sahası dardır. Kulak sadece işitir,
göz sadece görür. Dilin sahası geniştir. Hayır ve şer için geniş alana
sahiptir.



Atalarımız;

(Sana senden olur, her ne olursa,

başın selamet bulur, dilin durursa)

ve

(Göz iki, kulak iki, ağız tek,

çok görüp, çok dinleyip, az söylemek gerek) demiştir.



Yunus Emre de diyor ki:

Sözünü bilen kişinin, yüzünü ağ ede bir söz.

Sözü pişirip diyenin, işini sağ ede bir söz.

Söz ola kese savaşı, söz ola kestire başı,

Söz ola zehirli aşı, bal ile yağ ede bir söz.



(Dil) üzerine çok söz söylenmiştir. Bazıları şöyle:



Söz gümüşse sükut altındır.



Ağızdan çıkan söz muallakta kalmaz, ya sağ tarafa yazılır ya da sol tarafa.



Bir söz söylerken hem kendi, hem de karşınızdakinin ahiretini düşünerek konuşun.



Söz insanın terazisidir. Fazlası ziyan, azı vakardır.

Az konuşan kınanmaz, üstelik itibarı çok olur.

Şaka, alay ve boş konuşmak belaya yol açar.



Çok konuşmak dostluğu bozar, lüzumsuz konuşmak ayıpları açar, acı söyleyenden dostlar kaçar.



Eğer kalbde darlık ve üzüntü, vücutta bitkinlik ve halsizlik, rızıkta
eksiklik ve bereketsizlik olursa, bunun boş ve yersiz konuşmalardan
meydana geldiği bilinmelidir!



Hikmeti konuşmakta değil, susmakta aramalıdır!

Susmak aklın süsü ve cehaletin örtüsüdür.



Tatlı dilli ve cömert elli olmalıdır!

Sükut, âlimin ziyneti, cahilin aybına perdedir.



İbadet on kısımdır, dokuzu susmak, biri de kötü arkadaştan uzak durmaktır.

Dil, irfan hazinesinin anahtarıdır, çok konuşan, gönüldeki hizmet cevherini boşaltır.



Az söz edeptir, güzel amelleri korumaya sebeptir.



Kişi dilinin altında gizlidir. Sır saklayan murada erer.



Bülbül şahine der ki:

İkimiz de kuş olduğumuz halde, sen padişahın sarayındasın, ben ise
bahçenin dikenliğindeyim. Sen kuşları avlayıp yersin, padişahın yanında
değer kazanır muradına erersin. Kuşların sultanı olursun. Ben ise günü
güne eklerim, her gece sabaha kadar gülün açılmasını beklerim. Ben
uyumadan o açmaz, uyanınca açılmış görürüm. Açıldığını göremem,
muradıma eremem. Diken arasında muratsız ağlarım, yüreğimi dağlarım.



Şahin şöyle cevap verir:

Ben bin murat alırım ama birini söylemem. Sen bir murat almadan bin söylersin. Susan murat alır, öten muratsız kalır.



Hayırlı söz keramet, sükut selamettir.

Yalan zayıflatır imanı, rezil eder insanı.



Dedikodu gıybettir, şiddetli bir afettir.

Alay belki güldürür, ama kalbi öldürür.



Güzel söz sadaka, mahşere nafakadır.

Çok söz kalb katılaştırır, Haktan uzaklaştırır.

Çok gülmek ayıptır, ahiret için kayıptır.



Fazla şaka cahillik alameti, sükut et, istersen selameti.

Kişi lisanıyla olur insan. Kötü dili kendisine düşman, çok konuşan olur pişman.

Her sözde vebal var, kurtulur susanlar. Az söz hikmettir, Rabbimizden nimettir.



Dil söylerse gönül susar, gönül susunca, dil zehir kusar.

Söz dinleyen âlim, susan sâlim olur.

Kimin azsa sözü, açılır kalb gözü.



Dil ederse istirahat, kalb eder rahat.

Çok konuşan gaf eder, vakti israf eder.



Dil yarası ok yarasından acıdır.

Akıllı, bildiğini söylemez, deli söylediğini bilmez.

Bilmem demek ilmin yarısıdır.



Kime sır söylersen onun kulu olursun.

Açıklanan sır yayılır muhakkak, Sır saklayamayana denir ahmak.



Hazret-i Lokman misafirlerine en iyi ikram olarak dil ile kalbi
getirdi. Başka bir zaman da en kötü yemek olarak yine dil ile kalbi
getirdi. Dil kılıç gibidir, iyi kullanılmazsa kendi ölümüne sebep olur.



Sükut, yorulmadan yapılan ibadet, masrafsız takılan bir ziynet,
hükümdarlığa muhtaç olmadan ele geçen bir devlet, duvara ihtiyaç
duyulmadan yapılan kale, çalışmadan kazanılan zenginlik ve ayıpların
kapatılmasıdır.



Hükümdar öğüdü

Üç hükümdardan biri der ki:

(Bütün pişmanlıklarım söylediğim sözlerden oldu. Söylemediğimden hiç pişman olmadım.)



İkincisi der ki:

(Söylemediğim sözlerin sahibiyim. Fakat söylediğim sözlerin esiriyim.)



Üçüncüsü ise şöyle der:

(Bazı sözleri söylemeye gücüm yetti, fakat söylediğim sözleri geri almaya gücü yetmedi.)



Şüpheli sözlerden sakınan, güler yüzlü olan, insanlara merhamet eden,
lüzumlu din bilgilerini öğrenen ve doğru konuşan kimse münafık olamaz.



Dile sahip olmak

Diline sahip olmayanı şeytan her sahada oynatır. Büyük bir uçurumun
kenarına getirip, yüzüstü yuvarlar, felakete sürükler. Dile ahlak
dizgini vurulursa dünya ve ahiret saadetine kavuşur. Başıboş
bırakılırsa zarardan zarara girer.



Uzuvlarımızdan en çok isyan edeni dildir. Kolaylıkla istediği tarafa gider. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:

(Her sabah, bütün uzuvlar, yalvararak dile derler ki: Bizim hakkımızı
gözetmekte, Allah’tan kork, kötü söz söyleme, bizi ateşte yakma! Bizim
dine uyup uymamamız senin sebebinledir. Sen doğru olursan biz de doğru
oluruz. Sen eğri olursan biz de eğri oluruz.) [Tirmizi]



Hazret-i Lokmana (Bu makama nasıl yükseldin?) derler. O da (Doğru
konuşmak, emanete riayet etmek ve faydasız sözleri terk etmekle) diye
cevap verir.



Hikmet ehli buyuruyor ki:

Bir kimsenin cahil olduğunun alameti şunlardır: Canlı-cansız her şeye
kızar. Sır saklayamaz. Parasını yerli yerince harcayamaz. Herkese
güvenir. Dostunu düşmanını ayıramaz. Kötü kimselerle arkadaşlık eder.



Susmak açık bir hikmet ve güzel bir haslettir. Dilin susması kalbin
susmasına, kalbin susması Rabbin mağfiretine sebep olur. İnsanın
selameti dilini korumasındadır. Kalem de, iki dilden biridir.



Dil yırtıcı bir hayvan gibidir, serbest bırakılırsa sahibini parçalar.
Sükut eden, hataya düşmekten, yalandan, dedikodudan, söz taşımaktan,
kendini övmekten, boş konuşmaktan ve daha bir çok dil afetlerinden
kurtulur.



Çok konuşanın dili sürçer, kalbi kararır. Kalbi kararan da, hata üstüne
hata yapar ve kalb kırar da farkında bile olmaz. Diline sahip olan,
dinini korur.



Çok konuşan hata eder. Eshab-ı kiram hep hayır konuştukları halde,
yanlış konuşmak için değil, belki boş bir söz söyleriz diye sükut
ederlerdi. Hazret-i Ebu Bekir, ağzına taş koyar, (Başa gelen bütün
felaketler bundan gelir) buyururdu.



En zararlı şey

Allahü teâlâ boş konuşanları sevmez. Boş konuşmak böyle olunca, zararlı
konuşmanın felaketini düşünmelidir! Hadis-i şerifte buyuruldu ki:

(En zararlı şey, çok konuşmaktır.) [Deylemi]



Dile sahip olmak, az konuşmak dinimizin emridir. Kur'an-ı kerimde mealen buyuruldu ki:

(Sadaka vermek, iyiliği emretmek ve insanların arasını bulmak hariç, konuşmakta, fısıldaşmakta hayır yoktur.) [Nisa 114]



Dile sahip olmakla ilgili hadis-i şeriflerde bazıları da şöyle:

(Dilini tutan kurtulur.) [Tirmizi]



(Selamet isteyen, sükut etsin, dilini tutsun!) [İbni Ebiddünya]



(Susmak, hikmettir; fakat susan azdır.) [Deylemi]



(Amellerin en makbulü, dilini tutmaktır.) [Taberani]



(Hayır söz hariç, dilini tutan, şeytanı mağlup eder.) [Taberani]



(Sükut eden bir mümine yakın durun! O hikmetsiz değildir.) [İbni Mace]



(Allah’a ve ahirete inanan, ya hayır konuşsun veya sükut etsin!) [Buhari]



(En kolay ibadet, susmak ve güzel ahlaktır.) [İbni Ebiddünya]



(Mümin önce düşünür, sonra konuşur. Münafık, düşünmeden konuşur.) [Haraiti]



(Çok konuşan çok yanılır, çok yanılanın yalanı çoktur. Yalanı çok olan da Cehenneme layıktır.) [Taberani]



(Kurtuluş için dilini tut, evinde otur, günahların için ağla!) [Tirmizi]



(İnsanları Cehenneme sürükleyen dilleridir.) [Tirmizi]



(Dilini tutmayan kimse, tam imana kavuşamaz.) [Taberani]



(Rahat isteyen sussun!) [Ebuşşeyh]



(Çok konuşmak kalbi karartır. Kalbi kararan da Allahü teâlâdan uzaklaşır.) [Beyheki]



(Emr-i maruf ve zikir hariç, her söz, kişinin zararınadır.) [Tirmizi]



(İnsanın hatalarının, kusurlarının çoğu dilindendir.) [Taberani]



(Midesini, ırzını ve dilini koruyan, bütün kötülüklerden korunmuş olur.) [Deylemi]



(Kalbi doğru olmayanın imanı, dili doğru olmayanın kalbi doğru olmaz.) [İ. Ebiddünya]



(Kalbi diline, dili kalbine, işi sözüne uymayan mümin olamaz.) [İsfehani]



(Allah’ı görür gibi ibadet et, kendini ölmüş say, bunlardan daha iyisi ise dilini tutmaktır.) [Taberani]



(Sükutu tefekkür, bakışı ibret olup çok istiğfar eden kurtuldu.) [Deylemi]



Konuşanın sözünü kesmek nezaketsizliktir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:

(Bir din kardeşi konuşurken susmak mürüvvettendir.) [Hatib]



Lüzumsuz konuşmak

Sual: Kimseye zararı olmayan konuşmalardan da sorumlu muyuz?

CEVAP

Gıybet, münakaşa ve benzeri konuşmalardan uzaklaşmalı, ya hayır söylemeli veya sükut etmelidir!



Lüzumsuz sözlerle meşgul olursak, kıymetli zamanlarımızı öldürmüş
oluruz. Halbuki Allahü teâlânın azametini, yarattığı canlı, cansız
şeyleri tefekkür etsek, büyük sevap kazanırız. Yahut kelime-i tevhid,
salevat-ı şerife gibi tesbihleri söylesek hakkımızda daha hayırlı olur.




Bunları söylemekle Cennette kıymetli hazinelere kavuşmak mümkün iken,
dilimizi faydasız şeylerle meşgul ederek bu nimetlerden mahrum kalmak
ahmaklık değil midir?



Mubah ile meşgul olan kimse, günah kazanmazsa da, taat ile, ibadet ile
meşgul olup büyük hazineden mahrum kalmamalıdır. Çünkü müminin sükutu
tefekkür, bakışı ibret, konuşması taat olmalıdır.



İnsanın en değerli sermayesi vakitleridir. Vaktimizi boş yere harcar,
ahiret için azık hazırlamazsak, sermayemiz tükenmiş demektir. Hadis-i
şerifte buyuruldu ki:

(Boş ve faydasız işleri terk etmek müslümanın güzel ahlakındandır.) [Tirmizi]



Uhud harbinde şehid olan bir gencin annesi, oğlunu kanlar içinde
görünce, (Oğlum sana Cennet müjde olsun!) demesi üzerine Peygamber
efendimiz aleyhisselam buyurdu ki:

(Ne biliyorsun, belki boş sözler konuşurdu.) [Tirmizi]



Yani hesapsız Cennete girmeyecektir. Boş konuşanlar bu sözlerinden hesaba çekileceklerdir. Hesaba çekilmek de bir nevi azaptır.



Abdullah bin Selam hazretlerinin Cennetlik olduğu bildirilince Eshab-ı
kiram, kendisini Cennetlik eden amelinin ne olduğunu sordular. O da,
(Boş söz konuşmam ve kimseye karşı kötülük beslemem) diye cevap verdi.



İbni Abbas hazretleri buyurdu ki:

(Üzerine elzem olmayan, sana faydası dokunmayan hususlarda konuşma,
çünkü bu fuzuli bir iştir. Zararından da emin değilsin. Yeri gelmedikçe
de lüzumlu olan sözü konuşma! Çok defa faydalı söz yerini
bulamadığından kaybolup gider.)



Lokman Hakim hazretlerine, hikmetin ne olduğu sorulduğunda, (Bize lazım
olmayan şeyin üzerinde durmamak ve gizli şeyleri araştırmamak) diye
cevap verdi.



Bize gerekmeyen şeyi başkasından sual etmek de malayanidir. Bunu
sormakla kıymetli vaktimizi kaybetmiş oluyoruz. Aynı zamanda sorduğumuz
kimsenin de vaktini almış oluyoruz.



Faydasız şeylerle meşgul olmamalıdır, ağzımızdan çıkan her kelimeden
mesulüz. Nefeslerimiz sermayemizdir. Dilimiz Cennet nimetlerine
kavuşturacak, bir vasıtadır. Dilimizi ihmal edip, başıboş salıvermek,
büyük zararlara sebep olur.



Boş konuşmak gibi, fuzuli konuşmak da kötüdür. Maksadı kısaca anlatmak
mümkünken, uzun cümlelerle ve tekrarlarla ifade etmek fuzulidir. Yani
ihtiyaçtan fazla konuşulmuş olur. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:

(İlmi ile amel edene, malının fazlasını tasadduk edene ve sözünün fazlasını tutana müjdeler olsun!) [Taberani]



İnsan önemsiz sandığı bazı sözler yüzünden helake sürüklenir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:

(İnsan, önemsiz sandığı bir söz söyler. Bu söz Allahü teâlânın rızasına
muvafık düştüğü için kıyamete kadar ondan razı olur. Bir başkası da hiç
önem vermediği bir söz yüzünden kıyamete kadar Allahü teâlânın gazabına
uğrar.) [Tirmizi]



Allahü teâlânın rızasının ve gazabının hangi işte, hangi sözde olduğunu
bilmeyiz. Bu bakımdan hiçbir sözü, hiçbir iyiliği ve kötülüğü küçük
görmemelidir. Cenab-ı Hak, rızasını iyilikler içinde, gazabını da
günahlar içinde saklamıştır. Önem verilmeyen bir günah, Allahü teâlânın
gazabına sebep olabilir. Onun için sözümüze dikkat etmeliyiz.
Atalarımız, (Söz var, iş bitirir; söz var, baş yitirir) demişlerdir.



Yatsıdan sonra konuşmak

Sual: Yatsı namazını kıldıktan sonra konuşmanın mekruh olduğu
bildirirken, Peygamberimizin yatsıdan sonra konuştuğu da bildiriliyor.
Bu nasıl oluyor?

CEVAP

Bir ihtiyaç yoksa konuşmak mekruh olur. Sohbet, kitap okumak gibi faydalı işler olunca konuşmak caizdir.



Yatsıdan önce uyumak ve yatsıyı kıldıktan sonra, hayırlı iş hariç, konuşmak mekruhtur.



Yatsı namazından sonra, dini sohbet edene, namaz kılana, yolcuya veya gerdeğe girene mekruh değildir. (Redd-ül muhtar)



Yatsıdan sonra konuşmak, faydasız bir konuşmaysa yahut sabah namazını
veya adet edinen kimsenin gece namazını kaçırmasına sebep olacaksa
mekruh olur. Bir ihtiyaçtan dolayı konuşulursa mekruh olmaz. Kur’an
okumak, zikretmek, evliya menkıbelerini anlatmak, fıkıh okumak ve
misafirle konuşmak da mekruh değildir. Burada, o günün amel defterine
ibadetle başladığı gibi ibadetle bitirerek ikisi arasında işlenen
günahların affolmasına sebep olmaya çalışmak vurgulanıyor. Sabah
namazından önce de ihtiyaçsız konuşmak mekruhtur. (İmdad-ül-fettah)



İmsak vakti girdikten sonra, sabah namazını kılıncaya kadar ihtiyaçsız konuşmak da mekruhtur. (Dürr-ül muhtar)