Teknolojik çağın en hararetli tartışması:

Teknolojik çağın en hararetli tartışması: Biyoetik

Biyoetik, özellikle de genetik biliminde yaşanan gelişmelerle birlikte
sık sık anılır oldu. Mesela embriyonik kök hücreleriyle araştırma
yapmak kimi bilim adamları ve siyasetçiler tarafından etik
bulunmamakta. Biyoetikten ne anlıyoruz? Biyoetik varsa, biyoahlaktan da
söz edebilir miyiz?

Etik nedir?

Etik, pratik felsefenin bir konusudur. Pratik, çünkü insanların ne
şekilde davranmaları gerektiğiyle ilgili somut ve kanıtsal bilgiler
sunar. İyi ve kötü davranış nedir? İyi veya kötü nedir? Bu sorular
kulağa biraz teorik gelebilir ama sık sık karar vermek zorunda
kaldığımız durumlarla karşılaşırız, değil mi? Yolda bulduğumuz bir
cüzdan bizde kalabilir mi, yoksa kayıp bürosu veya karakola mı
bırakmalıyız? İzin almadan arkadaşımızın kalemini kullanabilir miyiz?

Etik ve ahlak arasındaki fark nedir?

Ahlak, içinde yaşadığımız topluma göre değişir ve genelde çoğunluk
tarafından herhangi bir gerekçe gösterilemeden doğru kabul edilen
değerlerin ve düşüncelerin toplamıdır. "Doğru" olduğu hissedilenler
ahlaka uygun olarak kabul edilir. Ve bu durum toplumdan topluma
farklılık gösterir. Buna karşılık etik, kuralları mantıklı olarak
yorumlamaya çalışır. Etiği, ahlakın üzerinde yeniden düşünme olarak
tanımlamak da mümkün. Bilimde ve hukuk sisteminde sadece mantıklı
açıklamalar bulunduğu için de biyoahlak değil sadece biyoetik vardır.

Biyoetik terimini anlamak zordur. Fakat tedavisi bulunmayan bir
hastalığa yakalananlar biyoetikle karşı karşıya gelebilirler.
Doktorlar, iyileşme sağlayabilecek bir yöntemi denemeliler mi? Ya da
yaşı ilerlemiş bir kadın yapay döllenmeyle çocuk sahibi olmalı mı? Ve
insan, bitkileri ve hayvanları genetiğin yardımıyla ekonomik
ihtiyaçlarına göre ne kadar değiştirmeli ya da değiştirmeli mi?

Yasaları hazırlayanlar uygun kuralları koyabilmek için konuyu enine
boyuna tartışmak zorundalar. Kurallar çok katı olursa bilim adamları
araştırmalarını sürdürmekte zorluk çekebilirler. Mesela ülkemizde kısa
bir süre önce embriyonik kök hücreleriyle araştırmanın yasak olduğu
açıklandı.

Fakat İngiltere’de örneğin belli kurallara uyulduğu müddetçe buna izin
var. Aynı yasakla karşı karşıya kalan diğer bazı ülkelerin bilim
adamları, araştırmalarına son mu veriyorlar? Hayır, bu uygulamanın
serbest olduğu ülkelere giderek araştırmalarını oralarda sürdürüyorlar.

Tabii kuralları çok fazla gevşek tutmak da pek doğru olmasa gerek.
Örneğin kopyalama tekniğinin uzun vadede ne gibi olumsuzlukları
beraberinde getireceği henüz kesinleşmemişken insan embriyosu
kopyalamak elbette ki sakıncalıdır. Ya da insan ömrünün ortalama olarak
yetmiş yıl olduğu bir dünyada 60 yaşında bir kadının yapay döllenmeyle
anne olması doğru mu?

Neyin doğru veya yanlış olduğuna kim karar veriyor?

İnsanlar eskiden toplumsal değerler ve doğru davranışlarla ilgili
soruları yanıtlamak için genelde din kitaplarına başvuruyorlardı. Fakat
özellikle de Batı ülkelerinde Immanuel Kant ve aydınlanma devrinden
sonra insan bu tür soruları aklı ve zekasıyla yanıtlamaya başladı.
Fakat insanların ilgi alanları ve fikirler farklı olduğu için herkesin
kabul ettiği değerler aynı değildir.

Bu konuda ekonomik, bilimsel veya kişisel çıkarlar önemli bir rol
oynar. İşte biyoetik konusu bu nedenle günümüzde filozoflar ve bilim
insanları tarafından hararetle tartışılmakta. Tabii biyoetik hakkında
kararlar vermek çok zordur.

Toplumsal değerlerin ve fikirlerin temeli genelde dine uzanmaktadır ve
bunların birçoğu modern tekniğin olanaklarına ters düşmekte. Sonuçta
insan, genetik sayesinde ilk kez yaşamın temelini değiştirebilecek
duruma gelmiştir. Ve bu durumda da biyoetik yasaların herkesi memnun
etmesi zor olacaktır.