Fizik tedavi

Osteoartrit Tanısı Nasıl Konur?

Belirli eklemlerde gelişen kemik çıkıntılara bağlı şişler, hareket
sırasında kısıtlanma ve kaba çıtırtıların (krepitasyon) hissedilmesi
hekimin osteoartrit tanısını koymasında oldukça yararlı bulgulardır.
Eklemlerin röntgen filmlerinin çekilmesi de, osteoartrit tanısını
koyarken çok yardımcı olur. Bununla beraber, röntgen filmlerinde
osteoartrit bulgularının olması, mutlaka o eklemde çeşitli yakınmaların
olacağı anlamını da taşımaz ya da yakınmaların hangi şiddette olduğunu
tahmin ettirmez.

Osteoartrit tanısını koyduran bir kan testi yoktur. Fakat, bazı kan
testleri, özellikle vücutta ciddi bir iltihabi cevabın olmadığını
gösteren testler, osteoartriti diğer romatizmal hastalıklardan ayırt
etmede yardımcı olurlar.



Osteoartrit Nasıl Tedavi Edilir?

Osteoartrit tedavisinin ana amaçları:

ağrıyı gidermek
hareketteki kısıtlanmayı düzeltmek ve günlük yaşam aktivitelerinin sorunsuz yapılmasına yardımcı olmak
ve hastalığın ilerlemesini engellemektir.

Osteoartritin tamamen düzelmesini sağlayan bir tedavi yoktur. Aşınmış olan kıkırdak dokusunu yenilemek mümkün değildir.

Vücut ağırlığının ideal kiloya inmesi, düzenli egzersizlerle ekleme
bine yükün azaltılması ve kas gücünün artırılması oldukça yararlı
olmaktadır. Günlük işlerin ve önerilen egzersizlerin gün içerisine
dengeli bir şekilde dağıtılması çok önemlidir.

Eklem ağrısı için öncelikle basit ağrı kesiciler, bunlara yeterli yanıt
olmazsa, kortizon dışı iltihap giderici romatizma ilaçları
kullanılmaktadır.

Eklem içinde sıvının arttığı alevlenme dönemlerinde, eklem içine
kortizon enjeksiyonları denenebilmektedir. Eklem içine eklem sıvısına
benzer özelliklerde sıvıların verilmesinin ya da ağız yoluyla alınan ve
kıkırdak içeriğinde bulunan bazı gıda maddelerini içeren ilaçların
yararı ise tartışmalıdır. Uygun durumlarda sıcak ve/veya soğuk
uygulamaları da ağrı kesici etki sağlamaktadır.

Osteoartrit, eklemde ileri derecede tahribat yaparak kişinin günlük
ihtiyaçlarını bile yapamaz hale gelmesine neden olduğunda, bu eklemin
cerrahi yöntemler kullanılarak bir protez ile değiştirilmesi
gerekebilir. Eklem protezleri (yapay eklemler) hem ağrının ortadan
kalkmasını, hem de eklem hareketlerinin belirgin şekilde düzelmesini
sağlayabilmektedir.

Osteoporozis kemik erimesi


Osteoporoz nedir?

Kemik yapımız, önemli organlarımızı koruyan, vücudumuzu destekleyen ve
yaşamımız için gerekli temel maddelerden biri olan kalsiyumu depolayan
canlı bir dokudur. "Canlı"dır, çünkü yaşamımız boyunca kemik yapımı ve
yıkımı bir denge halinde devam eder. Bu yapım ve yıkım arasındaki
dengenin çeşitli nedenlerle yıkım lehine bozulması kemik kaybına neden
olabilir. Aslında kemik dokusu kaybı yaşlanma sürecinin doğal bir
sonucudur ama bunun kırıklara neden olacak derecelerde fazla olması
hastalık yani "osteoporoz" dur.

Osteoporoz nasıl oluşur ve kimlerde görülür?

Normalde 30-35 yaşlarına kadar kemik yapımı yıkımdan daha fazladır
ancak bu yaştan sonra kemik kaybı hızlanmaya başlar. Kadınlarda
özellikle menopozdan sonra bu kayıp artar, 65 yaş üzerindeki kişilerde
ise hem kadınlarda hem erkeklerde aynı hızda kayıp olur.

Osteoporoz kemiklerin zamanla kalsiyumunu kaybederek, anormal derecede
delikli ve zayıf bir hale gelmesi olarak tanımlanabilir. Kemikteki bu
kütle azalması, kemiğin mekanik gücünü zayıflatır ve çoğu zaman hafif
bir darbeyle ya da hiç darbe olmaksızın kırılma olasılığını artırır.
Osteoporozlu kişilerde ya hayatın önceki dönemlerinde kemik yapımı daha
az olmuştur, ya da bu bireylerde ileri yaşlarda görülen kemik kaybı
normalde beklenenden fazladır.

Osteoporozun sıklığı yaş ilerledikçe artar. Başlangıçta, kırık olmadığı
sürece, hiçbir ağrı ya da şikayet yapmadığından sinsice ilerleyebilir.
Bu durumda ağrılı kırıklar ve şekil bozuklukları ile ortaya çıkabilecek
sakatlık hali, yaşam kalitesinin bozulmasına, bağımsız yaşayabilme ve
hareket yeteneğinin kaybına, hatta ölüme neden olabilir. Kalça kırığı
meydana gelen yaşlıların, kırıktan sonraki 1 yıl içerisinde ölme
olasılığı, aynı yaştaki sağlıklılara oranla çok daha fazladır.



Osteoporoz önlenebilir mi?

Osteoporozu ve neden olabileceği olumsuzlukları bir çok vakada önlemek
ya da en az düzeye indirmek mümkündür. Bazı tedaviler, kemik kaybı
gelişmiş hastalarda bile ümit verici olsa da esas tedavi "koruyucu
tedavi", yani küçük yaşlardan itibaren bireylerin diyetlerinde ve yaşam
biçimlerinde, kemik dokusunun artmasına ve korunmasına yönelik
değişiklikleri sağlamak, menopoz gibi hızlı kayıp dönemlerinde gerekli
önlemleri almak ve risk altındakileri eğitmektir.



Risk altında mısınız?

Osteoporoz için bazıları değiştirilebilir, bazıları değiştirilemez risk
faktörleri vardır. Bir kişinin ne kadar çok risk faktörü varsa,
osteoporoz gelişme riski de o kadar fazla olur. En önemli risk
faktörleri; kadın olmak, ailede osteoporozlu kişinin olması, kısa
boylu-ince yapılı olmak, beyaz tenli-açık gözlü olmak, 50 yaş üzerinde
olmak, menopoz döneminde olmak, doğal veya ameliyatla yapay olarak
erken menopoza girmek, kadınlarda östrojen-erkeklerde testosteron adı
verilen cinsiyet hormonlarının azlığı, düşük kalsiyum alımı, düşük
vitamin D alımı, fiziksel aktivite ve egzersiz azlığı, uzun süreli
yatağa bağımlı ve hareketsiz kalmak, bazı ilaçların (kortizon, lityum,
epilepsi ilaçları, tiroid ve kanser ilaçları, vb) kullanımı, sigara,
alkol veyakafeinin aşırı tüketilmesi ve bazı hastalıklar (şeker
hastalığı, tiroid veya paratiroid bezinin fazla çalışması, felçler,
bazı romatizmal ve hormonal hastalıklar) osteoporoza neden olabilir.
Bunun dışında denge bozuklukları, görme sorunları, nörolojik
hastalıklar, sakinleştiriciler düşmeye eğilimi arttırarak kırıkların
gelişimini kolaylaştırabilirler.



Osteoporozun belirtileri nelerdir?

Kırıklar osteoporozun en korkulan belirtisi olsa da başlangıçta
hastalarda bel ve sırt ağrıları, omurgalarda çökme kırıkları ve boyda
kısalma, sırtta kamburlaşma görülebilir. Vücutta el bileği, kaburga ve
kalça kemiklerinde kırıklar gelişebilir. Yaygın inanışın aksine, yaygın
ağrılarla veya kırık dışında kemik-eklem ağrıları ile osteoporozun
ilişkisi yoktur.



Osteoporoz tanısı nasıl konur?

Osteoporoz tanısı hastanın özellikle risk faktörleri açısından çok
detaylı sorgulanması ile başlar. Kas-iskelet sisteminin uzman bir
doktor tarafından ayrıntılı incelenmesi gerekir. Normal röntgen
incelemesi ancak kemiklerin %30 kadarı kaybolduktan sonra bulgu
verdiğinden başlangıçta yetersizdir. Yine de bel-sırt ağrısı
yapabilecek diğer hastalıkları elemek ve varsa osteoporoza ait
kırıkları görmek için gereklidir. Erken tanı "kemik dansitometrisi" adı
verilen kemik yoğunluk ölçümleri ile yapılabilir. Diğer hastalıkların
ayrımında ve kemik yıkım hızının tesbiti ile en uygun ilacın seçiminde
kan ve idrar tetkikleri de yardımcıdır.



Osteoporoz tedavisi nasıl yapılır?

Kaybolan kemik dokusunu tekrar yerine koymak oldukça zor, pahalı ve
uzun zaman alan bir tedavidir. Bu nedenle risk faktörlerini belirlemek,
onları değiştirmek, erken tanı ile koruyucu tedavi yapmak esastır.
Tedavide yaşam tarzını daha aktif hale getirmek, doktor tarafından
önerilen egzersizleri düzenli yapmak, beslenmeyi düzenlemek, yaşanılan
ortamda değişiklikler yaparak düşmeleri engellemek, düzenli
kontrollerle verilen tedaviye tam uyum sağlamak gerekir. Osteoporoz
tedavisinde kullanılan değişik ilaçlar vardır: hormon tedavisi,
kalsiyum ve D vitamini, aktif D vitaminleri, kalsitonin,
bisfosfonatlar, anabolik steroidler, parathormon gibi. Ancak bu ilaçlar
mutlaka uzman doktor kontrolünde kullanılmalı ve düzenli takip
edilmelidir.

Osteoporozunuz varsa ya da korunmak istiyorsanız;

Düzenli beslenin; özellikle kalsiyumdan zengin gıdaları bol alın, güneş ışığından faydalanın
Günlük yaşantınızda bel ve sırtınızı korumaya yönelik önerileri uygulayın
Evinizi, işinizi, yaşam çevrenizi güvenli hale getirin, düşmeleri engelleyin
Konunun uzmanı bir doktora başvurarak tedavinizi yaptırın, düzenli aralıklarla kontrollerinizi ihmal etmeyin
Sigarayı bırakın, aşırı alkol-kahve içmeyin
UNUTMAYIN "osteoporoz önlenebilir" bir hastalıktır. Bir şeyler yapmak için hiçbir zaman çok geç değildir.

PSORİATİK ARTRİT


Psöriyatik artrit nedir?

Psöriyatik artrit, kronik bir cilt ve tırnak hastalığı olan sedef
hastalığıyla (psöriyazis) birlikte görülen bir iltihabi artrit tipidir.
Bu hastalığın beş tipi vardır:


Öncelikle el ve ayak parmaklarındaki küçük eklemleri tutan artrit

Kol ve bacaklardaki eklemleri tutan asimetrik artrit

Romatoid artrite (iltihaplı romatizmaya) benzeyen simetrik poliartrit (çok sayıda eklemi tutan artrit)

Nadir fakat ekleme son derece zarar veren ve şeklini bozan bir tip olan artritis mutilans

Sakroiliyak (omurgayla kalça kemiğini birbirine bağlayan eklem) eklemin ve omurganın artriti (psöriyatik spondilit)

Bu artrit tiplerinin her birinin hangi sıklıkta görüldüğünü belirlemek
zordur. Aynı hastada zamanla artritin tipi değişebilir ve bazı
hastalarda birden fazla tip bir arada görülebilir. Bazen artrite ek
olarak gözde ya da bağların ve tendonların (kasın kemiğe tutunduğu
yapı) kemiğe yapıştığı yerde, örneğin topukta, iltihaplanma vardır,
ikinci durumda o bölgede ağrı ortaya çıkar.

Nedeni

Tam nedeni bilinmemektedir, fakat bağışıklık, genetik ve çevresel
faktörlerin birlikte etki ettiklerinden şüphe edilmektedir. Psöriyatik
artritli hastaların %40'a varan bir bölümünün ailelerinde psöriyazis ya
da artrit öyküsü vardır.

Sağlık üzerindeki etkisi


Psöriyatik artrit ABD'de bulunan 3 milyon psöriyazis hastasının en az %10'unda görülmektedir.

Kadınlarda ve erkeklerde eşit sıklıkta görülmekte ve genellikle 30-50
yaşları arasında başlamaktadır, fakat çocuklukta da başlayabilir.

Psöriyatik artrit, hastaların %15'e kadar bir kısmında psöriyazis tanısı konulmadan önce başlayabilir.


Tanı

Kesin bir tanı konulmadan önce, psöriyazis için karakteristik olan cilt
ve tırnak değişiklikleri gösterilmelidir. Bazı hastalarda sedimentasyon
yüksekliği, hafif anemi ve kan ürik asit düzeyi yüksekliği bulunabilir.
Gut olmadığı kanıtlanmalıdır.

Tedavi

Psöriyatik artritin tedavisi başlangıçta steroid olmayan
antiinflamatuvar ilaçlardan ibarettir, fakat artrit bu ilaçlara yanıt
vermezse metotreksat kullanılması gekebilir. Antimalariyal (sıtma
tedavisinde kullanılan) bir ilaç olan hidroksiklorokin de etkili
olabilir fakat bazı hastalarda bu ilaçla psöriyaziste alevlenme
görülebilir. Sulfasalazin adlı ilaç bazı psöriyatik artrit hastalarında
çok faydalı olmaktadır. Hastalığın ağır şekillerinde azatioprin
kullanılabilir.

Doğrudan eklemin için uygulanan kortikosteroid enjeksiyonları faydalı
olabilir. Son zamanlarda siklosporin ile iyi sonuçlar alınmaktadır,
fakat bu ilacın böbrek üzerinde yan etkileri olduğu için, diğer
tedavilere cevap vermeyen ilerleyici hastalıkta kullanılmalıdır. Uygun
egzersizler çok önemlidir. Eklem harabiyeti gelişen hastalarda
cerrahinin yararı olabilir.

Polimyalgia romatika


Polimiyalji romatika nasıl bir hastalıktır?

Polimiyalji romatika belirli kas gruplarında ağrı ve tutukluk yapan bir
çeşit romatizmal hastalıktır. Çoğu iltihaplı romatizmal hastalıkların
aksine eklemleri değil kasları tutar ve uygun tedaviyle de çok kısa
sürede iyileşir.

Kronik (uzun süreli) bir hastalıktır ancak aynı zamanda kendi kendini
sınırlayabilir. Yani hastalığa tutulanlarda hastalığı ortadan kaldırıcı
kesin bir tedavi yokken, zaman içinde bazen belirli bir nedene bağlı
olmaksızın kendiliğinden düzelebilir. Birkaç ay ya da aksine uzun
yıllar boyu sürebilse de çoğu ortalama 2 yıl devam eder.

Polimiyalji romatikalı hastaların %10-50'sinde "dev hücreli arterit"
adı verilen ve vücutta bazı kan damarlarını tutan klinik bir durum da
gözlenebilir. Dev hücreli arteritte büyük kan damarlarının duvarlarında
inflamasyon gelişir ve elastik lifler hasar görür. İnflamasyon
nedeniyle kan damarları daralır ve bazı çapı küçük damarlar tamamen
tıkanabilir. Şiddetli vakalarda damar tıkanıklığı sonucu körlük, beyin
felci ya da kalp krizi gelişebilir. Bu nedenle polimiyalji romatikası
olan hastalar dev hücreli arterit bulguları açısından dikkatli olmalı
ve herhangi bir işarette hekime başvurmalıdırlar. Dev hücreli arteritin
bir bulgusu başta şakak bölgesindeki "temporal arter" adı verilen
damarlarda inflamasyon bulgularının (ağrı, kızarıklık, şişlik, ısı
artışı) olmasıdır. İnflamasyon varsa bu damarlar şiş ve ağrılıdır, baş
ağrısı gelişebilir, çift görme, bulanık görme, karanlık noktalar gibi
görme bozuklukları eklenebilir. Görme bozukluğu körlük ile
sonuçlanabildiğinden erken tanı önemlidir. Ayrıca dev hücreli arterit
gelişen hastalarda sersemlik hali, işitme güçlükleri, çiğneme sırasında
çenede ağrı olması uyarıcı yakınmalar arasındadır. Kesin tanısı biopsi
ile konan dev hücreli arterit varlığında tedavide yüksek dozda kortizon
gerekir. Hekim takibi esasdır.

Polimiyalji romatikalı hastaların çoğunda dev hücreli arterit gelişimi
beklenmemektedir. Sadece polimiyaljisi olan kişiler bulgularını
yaşlanmaya bağlayabilirler ancak bu doğru değildir. Tanı konduğunda
uygun tedavi ile kolaylıkla rahatlama sağlanabildiğinden hekime
görünmeyi ihmal etmemelidirler.

Polimiyalji romatikanın nedeni nedir?

Nedeni bilinmemektedir. Bazı ailelerin iki ya da daha fazla bireyinde
olduğunu gözleyerek kısmi bir genetik yatkınlık düşünülse de kesin
değildir. Enfeksiyona bağlı bulaşıcı bir hastalık olmadığı da
kanıtlanmıştır.

Polimiyalji romatika kimlerde görülür?

Hastaların hemen hemen tümü 50 yaş üzerindedir. Kadınlarda erkeklere
oranla daha sık görülür. Hastaların çoğu geçmişinde tamamen sağlıklı
olan aktif kişilerdir.

Polimiyalji romatika bulguları nelerdir?

En önemli bulgular boyun, omuzlar, kolların üst kısmı, bel ve
kalçalardaki ağrı ve tutukluktur. Tutukluk özellikle sabah belirgindir.
Çoğu hasta rahat yattığını ancak sabah kalktığında sanki bütün gece
yorulmuş gibi tutuk olduğunu tanımlar. Yataktan kalkma güçleşir. Uzun
süreli oturmalardan sonra da tutukluk görülebilir. Ağrılar genellikle
vücudun iki tarafında simetriktir, künt bir ağrı şeklindedir. Ağrı gece
daha belirgindir. Hastalarda ayrıca gece terlemesi, düşük ateş, iştah
azalması, halsizlik, yorgunluk ve depresyon gibi bulgular da
bulunabilir, bunlar genellikle hafif şiddettedir. Eğer dev hücreli
arterit gelişmişse ona ait bulgular da tabloya eklenebilir.

Polimiyalji romatika tanısı nasıl konur?

Hastaların yakınmaları pek çok başka hastalığı taklit edebileceğinden
tanı konması zaman alabilir. Ağrının detaylı sorgulanması, eşlik eden
bulguların bulunması, iyi bir fizik muayene ile tanı konabilir. Aynı
yakınmaları yapabilecek diğer hastalıkların laboratuvar tetkikleri ile
ekarte edilmesi de tanıyı destekler. Polimiyalji romatikada tanıda
yardımcı testlerden biri "eritrosit sedimentasyon hızı"dır. Bu
hastalarda yüksek çıkması beklenir ve tanıyı doğrular. Yine de normal
çıkması hastalık yok anlamına gelmez.

Bazı durumlarda kas hastalıkları ile karışabilir. Bu hastalarda kas
biopsisinin yapılması gerekebilir. Kas hastalıklarında biopside kas
lifleri hasarlı görünürken, polimiyalji romatikada normaldir.

Polimiyalji romatika nasıl tedavi edilir?

Her ne kadar tanıda kullanılan yöntemler çok özel olmasa da, tedaviye
alınan hızlı ve iyi yanıt tanının doğruluğunu gösterecektir. Tedavide
en etkili ilaç kortizondur. Özellikle yüksek dozlarda 1-2 gün içinde
hızlı bir iyileşme gözlenir. Düzelme sağlandıktan sonra kortizon dozu
giderek yavaşça azaltılmalıdır. Hastaya göre idame tedavisinin süresi
değişebilir. Kortizonun kullanımı mutlaka hekim kontrolünde
yapılmalıdır. Çünkü kilo alma, yüzde yuvarlaklaşma, ciltte kolay
morarma, kemiklerde zayıflama, depresyon, yüksek tansiyon, katarakt,
şeker hastalığı varsa ağırlaşma, enfeksiyon riskinde artma ve mide
kanaması gibi çoğu ciddi olabilen yan etkileri mevcuttur. Herhangi
birinin varlığında derhal hekiminize başvurmanız gerekir. Kortizon
kullandıktan sonra dozunun yavaş yavaş azaltılması hem hastalığın
yeniden alevlenmesini, hem de vücudun aniden kortizonsuz kalmasını
engellemek için şarttır. Çünkü dışarıdan verilen kortizon, vücudun
kendi kortizonu yapmasına engel olur ve vücut kendi kortizonunu yapmaya
başlamadan aniden kesilirse çok ciddi ve hayatı tehdit eden durumlar
ortaya çıkabilir. Bu nedenle kendinizi iyi hissetseniz bile kortizonu
asla kendiliğinizden azaltmamanız ya da kesmemeniz gerekmektedir.

Her polimiyalji romatikalı hastada kortizon kullanımı gerekmeyebilir.
Bazı hastalar aspirin ya da benzeri steroid-olmayan antiromatizmal
ilaçlardan fayda görebilir.

Ağrı ve tutukluk olduğu dönemlerde hastaların aşırı egzersiz ya da tam
tersi, mutlak istirahatten kaçınmaları gerekir. Her ikisi de ağrı ve
tutukluğu artıracaktır. Ağrılı zamanlarda biraz istirahat önerilebilir
ancak uzun süreli hareketsizlikten uzak durulmalıdır. İlaç tedavisi
etki etmeye başladığında aktivite artırılabilir. Tedavi programında
özel bir egzersiz türü yoktur, kişinin normal günlük aktiviteleri
yeterlidir.
Genellikle polimiyaljili hastaların çoğu ilaç tedavisiyle kendilerini
iyi hissettiklerinden küçük değişikliklerle günlük yaşam aktivitelerini
sorunsuz sürdürebilirler. Ancak ataklar, dev hücreli arterit bulguları
ve ilaçların yan etkileri açısından dikkatli olmalı ve düzenli hekim
kontrolünü bırakmamalıdırlar.

ROMATOİD ARTRİT: ROMATİZMA



Romatoid Artrit (Artrit = Eklem iltihabı) en yaygın romatizmal
hastalıktır ve daha fazla kadınlarda olmak üzere nüfusun % 0,5 inde
görülmektedir. Hastalığın sebebi henüz tam olarak açıklanamamıştır,
ancak genetik faktörler ile oto imunite (= bünyenin kendi dokularına
karşı çalışması) süreçleri ile bağlantılar mevcuttur. Tipik semptomlar
arasında, geceleri ve gündüzleri el parmaklarında, genelde simetrik
olarak, oluşan ağrılar ile sabahları bu eklemlerin 15 dakikadan daha
fazla tutuk ve uyuşuk olmasıdır. Devamında başka eklemlere de sıçrama
gerçekleşir. Eklemler deforme olur. Ender olarak organlara da sıçrar
(gözlere, tükürük ve göz yaşı bezlerine, cilde, kalp ve akciğerlere).

Teşhisin konulmasında hastalığın geçmişi ile el ve ayakların röntgen
filmleri belirleyici olmaktadır. Laboratuar değerleri sadece fikir
vermektedir. Hastalığın sebep olacağı zararları engellemek veya
geciktirmek için uygun tedavinin vakit geçirilmeden başlaması
önemlidir. Bu tedavi, temel ilaçlar dediğimiz ilaçlarla (özellikle
Methotrexat) ve gerekirse iltihap önleyici başka ilaçların kombinasyonu
ile yapılmaktadır. Tamamlayıcı olarak fizik tedavi, Ergoterapi, Hasta
jimnastiği ve cerrahi tedavi yardımcı olmaktadır.
Tanımlama

Kronik Poliartritis olarak da adlandırılan Romatoid Artrit kronik
iltihaplı bir hastalıktır. Bu hastalık ağırlıklı olarak eklemleri
etkilemekle birlikte ender de olsa göz ve cilt gibi iç organları da
etkileyebilmektedir.
Sıklık

Romatoid Artrit iltihaplı romatizmal hastalıklar içerisinde en sık
görülenidir. Almanya’da nüfusun yaklaşık % 0,5’i bu hastalıktan
mustarip. Bu hastalığın kadınlarda görülmesi erkeklere göre 3 oranında daha fazladır.
Romatoid Artrit her yaştaki insanda, hatta küçük çocuklarda dahi
görülebilmektedir. Bununla birlikte hastalık daha çok 35 ile 45 yaş
arasında ve 60. yaştan sonra başlamaktadır.
Sebepleri

Romatoid Artritin oluşumuna neyin sebep olduğu konusu halen kesin
olarak çözülmüş değil. Ancak muhtemelen hastalığın başlangıç sürecinde
imun sistemine (bağışıklık) ait hücreler aktif hale gelerek bir oto
imünite sürecinin başlaması ile kendi vücutlarına karşı savaşa
geçmektedirler. Bu süreç birkaç adımda gerçekleşmektedir:

Ak yuvarların özel bir şekli olan T-Lenfositleri aktif hale gelir.
Belirli yüzey molekülleri ağır Romatoid Artrit hastalarında daha
sıklıkta görülmektedir. Bu nedenle genetik bir eğilim muhtemeldir.

Hastalığın oluşumundaki sonraki adımlarda eklem iç zarı (sinovyal zar),
bağışıklık sisteminin neredeyse tüm hücreleri ile bağ dokusunun
sinovyal hücreleri dahil olmak üzere iltihaplanır. Bu iltihap, hücreler
arasında iletişimi sağlayan bağışıklık sisteminin elçi maddeleri, yani
Sitokinler tarafından yönetilmektedir. Bir verici hücre etki maddeleri
(sitokin) çıkartır. Bu maddeler hedef hücreye ulaşır. Hedef hücrenin
hücre zarında reseptörler bulunur. Sitokin molekülleri bu reseptörlere
kilit - anahtar misali yanaşabilmektedirler. Böylece hücre içlerine
sinyaller gönderilir ve bu sinyaller hedef hücrenin belirli bir cevapta
bulunmasına neden olurlar. Romatoid Artritin oluşumunda en önemli
sitokinler Tümör Nekrose Faktörü - alpha (TNF - alpha) ve İnterlökin -
1 (IL-1) sayılmaktadır.

Sitokinlerin etkisi ile Sinovyalden yumru şeklinde bir doku oluşur.
Pannüs denilen bu doku belli bir süre sonra kıkırdak, kemik, tutucu
aparatlar ile söz konusu ekleme ait diğer yapıları bozmaktadır. Bu
yıkıcı iltihab sürecinin sorumlusu olarak TNF-alpha görülmektedir. Bu
mekanizmayı çözmek için yeni bir tedavi katkısı, TNF-alpha’ nın hedef
alınarak antikorlar veya çözünebilir TNF-reseptörleri ile bloke
edilmesidir.

Interlökin-1 (IL-1) kıkırdak dokusunun bozulmasını teşvik eder ve kemik
yapısını bozan hücreleri, yani Osteoklastları, aktif hale getirir. Bu
etki organizmada normal olarak IL-1 reseptör antagonisti IL-1Ra
tarafından düzeltilmektedir. IL-1Ra, hücre zarındaki reseptörleri
karşıt oyuncular ile, yani Reseptör antagonistleri ile bloke ederek
hedef hücrenin cevap (tepki) vermesini engeller. IL-1Ra, reseptörün
kilidine uygun ama "kör" bir anahtar sunar. IL-1’ in yanaşabileceği
kilitler böylece bloke edilmiş olurlar. Hücre içerisine bir sinyal
verilmemiş olur. Hücrenin korkunç cevabı gelmez. Romatoid Artrit
hastalığında, yeterli sayıda IL-1 reseptör antagonisti bulunmadığından,
bu denge bozulmuştur.

Tipik Belirtiler:


Geceleri ve sabahları eklem ağrıları


Sabahları 15 dakikayı geçen eklem tutulmaları


Eklemlerin şişmesi, tipik olarak parmakların dip ve orta eklemlerinde


Yorgunluk ve takatsizlikle birlikte genel olarak kendini hasta hissetme.
İlk devrelerde bazen sadece az sayıda eklem etkilense de neredeyse her
zaman belli bir süre sonra poliartritis dediğimiz vücudun çok sayıda
küçük ve büyük ekleminin iltihaplanması gerçekleşir. Bu daha çok el ve
parmak eklemlerinde görülür. Baş - boyun eklemi dışında Omurga hemen
hemen hiç etkilenmez.


Hastalık seyrinin devamında eklemlerde aşağıda tarif edilen değişiklikler gelişebilir:



Parmakların dışa kayması


Parmak ucunun aşağıya katlanması


Parmak kemiğinin yukarıya çıkıntı yapması


Eklemlerin dış tarafında lastik benzeri düğümlerin gelişmesi
Ancak sadece eklemler değil başka organlar da etkilenmiş olabilir.

Organların etkilenmesi aşağıdaki şekillerde görülebilir:


Akciğer
Akciğerde bağ dokusunun çoğalması (akciğer fibrozu) veya göğüs zarı iltihabı (Plevrit)


Kalp
Perikard iltihabı (Pericarditis)


Gözler
Göz duvarlarında değişik katmanların iltihaplanması (Skleritis ve
Episkleritis) ekstrem durumlarda gözün delinmesi (ör. bir Ulcus cornae
sonucu)


Cilt
Romatizma düğümleri veya kılcal damar iltihabı (Vaskulitis) özellikle alt baldır ile ayak sırtında.


Tükürük ve göz yaşı bezleri
Ağız ve gözde kuruluk belirtili kronik iltihap (Sicca-Syndrom

TEŞHİS:

Romatoid Artrit hastalığının teşhisi her zaman bir çok bulguya
dayanılarak konulur: Belirtiler, vücudun muayenesi, laboratuar verileri
ve röntgen tetkikleri.


Kan değerlerinin tipik değişimleri aşağıda verilmiştir:


Kan çökelme hızı (BSG) ve C-Reaktif-Protein (CRP) gibi iltihap değerlerinin yükselmesi


Romatizma Faktörünün tespiti (değişik antikorlar)


Hemoglobin değerinde düşmeyle birlikte İltihap anemisi
Ancak dikkat edilmesi gereken bir husus, Romatoid Artrit hastalarının
sadece yaklaşık % 80 kadarında romatizma faktörünün tespit edilebilmesi
ve romatizma faktörünün bazı başka hastalıklarda ve hatta sağlıklı
insanlarda da bulunabilir olmasıdır. Bu nedenle çok fazla spesifik
olmamaktadır.

Romatoid Artrit hastalığının eklem bozucu sürecine bağlı olarak genelde
bir kaç yıl sonra eklemlerin röntgen filmlerinde tipik değişimler
görülebilir:


Ekleme yakın Osteoporoz = ekleme yakın kemikte kireç tuzu eksikliği (erken işaret)


Erozyonlar = eklem yüzeyinin dış kenarında fare ısırığını andıran kemik hasarları


Baş-boyun ekleminin de etkilendiği, boyun omurgasında omurların kayması
Vaktinde tipik değişiklikleri tanımlayabilmek için el ve ayakların röntgen filmleri özellikle faydalı olmaktadır.

Teşhisi standartlaştırmak için American College of Rheumatology (ACR) 1987 yılında aşağıdaki teşhis kriterlerini belirlemiştir.


Romatoid Artrit için ACR-Kriterleri


Eklemlerin sabah tutukluluğu (süresi: en az bir saat) > altı hafta


Üç veya daha fazla eklem bölgesinde dokunularak hissedilebilir şişlikler > altı hafta


El veya parmak eklemlerinde artrit > altı hafta


Simetrik Artrit (aynı zamanda her iki eklem bölgesinde) > altı hafta


Romatizma düğümü


Kanda romatizma faktörünün bulunması


Tipik röntgen değişiklikleri (eklem yakınında Osteopeni ve/veya erozyon)


Romatoid Artrit teşhisi için bu 7 kriterden en az 4 tanesinin söz konusu olması gerekmektedir.

TEDAVİ:

Bir Romatoid Artrit hastasının tedavisi büyük tecrübe gerektirmektedir,
ayrıca romatolog, ortopedist, hasta jimnastikçisi ve bir ergo
terapistin disiplinli bir iş birliği içerisinde çalışmaları gerekir.
Takip eden tedavi yolları mevcuttur:
İlaçla tedavi
- En kullanışlı temel ilaçlar
- Eklemlere Kortizonlu preparatların enjeksiyonu
- NSAR
- Biyolojikler


Hasta jimnastiği
- Bireysel ve grup jimnastiği
- Kuru terapi ve hareket banyosu


Fizik tedavi
- Sıcak ve Soğuk uygulaması
- Masaj
- Elektro terapi


Ergo terapi ve Rehabilitasyon
- Eklem koruma eğitimi
- Evde, işte ve serbest zamanda, genel olarak günlük hayatta uyum
- Yardımcı madde tedariki


Psikolojik önlemler
- Gevşeme eğitimi
- psikolojik olarak ağrıyı yenme
- Ruhsal destek ve refakat


Cerrahi tedavi (Synovektomi ve rekonstrüktif cerrahi)
- örn. Eklemlerin bozuk durması veya fonksiyon kaybında düzeltici operasyonlar.
- Suni eklem uygulaması


İlaç tedavisi

Romatoid Artrit'in eklem bozucu sürecine engel olmak için sürekli ve
yeterli ilaç tedavisi uygulanmalıdır. Buradaki amaç, eklemlerdeki
iltihabı mümkün olduğunca kontrol altında tutmaktır.

Burada vazgeçilemez ilaçlar arasında temel ilaçlar dediğimiz ilaçlar
veya disease-modifying antirheumatic drugs (DMARD) dediğimiz ilaçlar
önemli bir rol oynamaktadır. Bu ilaçlar hastalığın seyrini olumlu yönde
etkileyebilirler. Aktif olan her Romatoid Artrit en az bir veya daha
fazla temel ilaçla tedavi edilmelidir.


a) En kullanışlı temel ilaçlar

Methotrexat
Sulfasalazin
Hydroxychloroquin
Chloroquin
Aurothioglukose (enjekte edilebilen altın)
Auranofin (oral altın)
Azathioprin
Cyclosporin A
Leflunomid


Temel ilaçlar arasında yüksek etkisi ve kabul edilebilir yan
etkileriyle Methotrexat özel bir yer almaktadı. Methotrexat, esasen
daha yüksek dozlarda kullanıldığı kanser tedavisinden gelmektedir.
Methotrexat genelde ilk seçilen temel tedavi ilacıdır. Tablet halinde
verilebildiği gibi enjeksiyon (kas içine, damara ve subkutan) olarak da
verilebilmektedir.

Tüm temel ilaçlar belirli bir sürede etkilerini gösterebilirler.
Genelde bu süre 4 hafta (Methotrexat, Leflunomid) ile 6 ay (enjekte
edilebilir altın) arasındadır.

Sadece bir temel ilaca yetersiz düzeyde tepki alınıyorsa değişik
ilaçlar aralarında kombine edilmelidir. Büyük araştırmalarda tercih
edilen bir kombinasyon Methotrexat ile Cyclosporin A veya
Hydroxychloroquin plus Sulfasalazin ile olanıdır.


b) Eklemlere Kortizon preperatlarının enjekte edilmesi

Romatoid Artrit tedavisinde diğer bir ana direk olarak kortizonlu
preperatlar gösterilebilir. (Glukokortikoidler). İltihaba karşı
etkileri çabuk olduğundan hastaların şikayetlerini hızla azaltmaktadır.
Düşük dozlu uzun süreli tedavide eklem bozulmasında ki ilerleme
yavaşlamaktadır. Ne yazık ki Glukokortikoidlerle yapılan uzun süreli
veya yüksek dozlu tedavilerde yan etkiler meydana gelmektedir, örn.
Osteporoz.


c) Steroidal olmayan anti romatik (NSAR)

Örneğin Diclofenac ya da Indometacin gibi anti iltihap etkili ağrı
kesicilerdir. Ortak eki prensibi olarak Prostaglandin üretimi için
gereli olan Cyclooxygenase (COX) enzimini azaltırlar. Ağrı kesici
etkileri iyi olduğundan Romatoid Artrit hastalığında kullanımına devam
edilmektedir. Sık rastlanan bir yan etki mide ve onikiparmak bağırsağı
ülserinin oluşumunu desteklemesidir. Bu durum özellikle ilaçlar
Glukokortikoidlerle birlikte alındığında ortaya çıkabilir. NSAR'ın bir
diğer sınıfı Cyclooxygenase-2(COX-2)- engelleyicileridir. Bunlar sadece
iltihap durumunda meydana gelen Prostaglandin üretimini bloke ederken,
mide zarının koruması için gerekli olan Prostaglandini bloke etmezler.


d) Biyolojikler

Romatoid Artrit hastalığında iki sitokin özellikle önemli bir rol
oynarlar: İnterlökin - 1 (IL-1) ve tümör nekrose faktörü - alpha (TNF -
alpha). Her ikisi de bağışıklık sisteminin hücreleri tarafından
üretilir ve salgılanır. Biyolojikler, iltihabı teşvik eden ve iltihabı
engelleyen faktörler arasındaki dengesizliği kaldırırlar. Bunlar IL-1
veya TNF-alpha fazlasına karşı etkili olurlar.

Raynoud fenomeni


Raynaud fenomeni nedir?

Raynaud fenomeni el ve ayak parmaklarına giden kan akımındaki bozulma
ile karakterize bir klinik durumdur. İlk tanımlayan Fransız doktor Dr.
Maurice Raynaud'dan adını almıştır. Genellikle soğuk ya da stres
varlığında tekrarlayan, ataklar halinde seyreden bir hastalıktır. Başka
hastalıklar olmadan tek başına bulunabilir ya da başka bir romatizmal
hastalığın bulgusu olarak karşımıza çıkabilir. Raynaud Fenomeni ile
ilişkili olabilecek romatizmal hastalıklar skleroderma, lupus
eritematozus, polimiyozit-dermatomiyozit, Sjögren Sendromu, miks
kollajen doku hastalıklarıdır.

Raynaud Fenomeni nasıl gelişir?

Atak sırasında el ve ayak parmaklarındaki kan damarları kısa süreli
daralır ve kan akımı geçici olarak bozulur. Bu sırada etkilenen
parmaklarda renk değişikliği meydana gelir. Önce kan akımının kesilmesi
nedeniyle parmaklar beyazlaşır, arkasından akımın durmasıyla birlikte
toplar damarlarda göllenen kanın etkisiyle mavi renk değişikliği
gelişir, kısa süreli bu daralmayı takiben kan akımının normale
dönmesiyle de kırmızı renge döner. Bazen parmaklarda sadece tek renk
değişikliği de görülebilir. Hastalarda kan akımı durduğunda parmaklarda
sızı ve hissizlik olabilir, kan akımı normale döndüğünde de şişlik,
karıncalanma, sıcaklık hissedilebilir. Kan dolaşımının normale dönmesi
dakikalar ya da saatler alabilir.

Soğukta ya da aşırı sinirlilik ya da heyecan gibi kuvvetli duygusal
streslerde kan damarlarında ani daralmalar gelişebilir ve bu da Raynaud
Fenomenine sebep olabilir. Ancak hastaların çoğunda belirli bir neden
bulunamaz. Genellikle seyrek ve sekel bırakmayan ataklar halinde
seyreder. Bazı hastalarda ise daha sık ve şiddetli ataklar sorun
yaratabilir. Tedavi olmamış ya da kontrol altına alınamamış hastalarda
tutulan bölgelerde hasar gelişebilir. Vücuttaki dokuların normal
yapısının korunabilmesi için kan akımının devamı şarttır, Raynaud
Fenomeninde kan akımı bozulduğundan ciddi vakalarda morarma, siyah renk
değişikliği ve ülserler (yaralar) görülebilir.

Raynaud Fenomeni tanısı nasıl konur?

Hastanın öyküsünde, parmaklardaki tipik renk değişikliği ile tanı
koymak kolaydır. Bazen buzlu suya parmakları sokarak renk
değişikliğinin olup olmadığını gözlemek tanı için gerekebilir. Ayrıca
mikroskopla tırnakların incelenmesi ve anormal kan damarlarının tesbit
edilmesi tanıya yardımcı olabilir. Tanıda eşlik eden bir romatizmal
hastalığın olup olmadığının belirlenmesi de önemlidir.

Raynaud Fenomeni ile nasıl başa çıkılır?

Raynaud Fenomeni zaman zaman ciddi sorunlar oluşturabilse de, biraz
özenle, atakların sıklığını azaltmak ve gelişebilecek komplikasyonları
engellemek mümkün olabilir.

Raynaud fenomeni olan hastaların dikkat etmesi gereken noktalar şunlardır:
Soğuktan korunma;
1. Vücudunuzu soğuktan koruyun. Raynaud Fenomeni bulunan kişilerin
soğuğa karşı hassasiyetlerinin olduğu unutulmamalıdır. Yani soğuk
havalarda mutlaka kendinizi sıcak tutacak önlemler alın. Sıcak
ortamlardan klimalı yerlere geçerken dikkatli olun.
2. Kıyafetlerinizi tercihen nemi emen doğal maddelerden (pamuklu gibi)
seçin. Vücuttaki ısının çoğu baş bölgesinden kaybedildiği için şapka
kullanın. Eller ve ayaklarda ekstra koruma gerektiği için mutlaka yünlü
eldiven, kalın ya da iki kat çorap, bot kullanın.
3. Geceleri kendinizi sıcak tutmak için elektrikli battaniyeler ya da
yeterince sıcak tutacak örtüler kullanın. Gerekirse gece de eldiven ve
çorap kullanın.
4. Banyoda soğuk suyla temas etmeyin.
5. Mümkünse ısıtılmış arabalara binin.

Diğer noktalar;
1. Yazın bile mutlaka yanınızda koruyucu kıyafetler taşıyın, klimalı ortamlardan kaçının.
2. Buzdolabı ya da dondurucudan birşey almanız gerektiğinde koruyucu eldivenler kullanın.
3. Ellerinizi soğuk yerine ılık su ile yıkayın. Bulaşık yıkarken eldiven kullanın.
4. Çok soğuk içecek şişelerini tutmaktan kaçının.
5. Sigara içiyorsanız mutlaka bırakın çünkü sigara kan damarlarında daralma yaparak yakınmalarınızı artırır.
6. Kendinizi aşırı üzüntü, heyecan, korkulardan koruyun. Stresi azaltıcı gevşeme tekniklerini öğrenin.
7. Kan damarlarında daralma yapan bazı migren ilaçları gibi ilaçları
doktorunuza danışın ve mümkünse kullanmayın. Doğum kontrol hapları da
atakların sıklığını artırabilir, mutlaka danışarak kullanın.
8. Cildinize bakım gösterin. Cildinizi her zaman temiz tutun ve nemlendirin.
9. El ve ayaklarınıza ekstra bakım gösterin. Günlük temizliğinizi ihmal
etmeyin, parmak aralarını iyi kurulayın, masaj yapın. Lanolinli
kremleri tercih edin.
10. El ve ayaklarınızı yaralar açısından hergün kontrol etme alışkanlığı kazanın. Yara varsa derhal doktorunuza gidin.
11. Tırnaklarınıza özen gösterin. Tırnak etlerinizi kesmeyin, keskin aletler kullanmayın.
12. Parmaklarınızı kullanarak yaptığınız aktivitelerin atakları artırıp
artırmadığını gözleyin. Daktilo kullanma, piyano çalma gibi aktiviteler
parmak uçlarındaki damarlarda daralma yapabilir, bunu aklınızdan
çıkarmayın.
13. İyi bir kan dolaşımı sağlamaya dikkat edin. Aynı pozisyonda 30
dakikadan fazla durmayın. Aerobik ve dayanıklılık egzersizleri yapın.
14. Atak sırasında mümkün olduğu kadar sakin kalmaya çalışın. El ve
ayaklarınızı ısıtmaya, dolaşımı düzeltmek için hareket etmeye dikkat
edin. Normal renk dönene kadar bunu sürdürün. Parmak uçlarını koltuk
altlarınıza sokmak genellikle yardımcı olabilir. Su kullanacaksınız
kesinlikle sıcak değil ılık su kullanın.

Eğer bu önlemleri yaşamınızın bir parçası haline getirebilirseniz fazla sorun yaşamadan yaşam kalitenizi sürdürebilirsiniz.

Raynaud Fenomeni ile nasıl başa çıkılır?

Çok şiddetli vakalarda tedavi gerekebilir. Bu hap ya da sürülecek
ilaçlar şeklinde olabilir. Çok ciddi durumlarda "sempatektomi" adı
verilen cerrahi işlem uygulanabilir. Tedavi şekli hastaya göre
değişecektir ancak hastaların çoğu korunma tedbirlerinden fayda görür
ve sorunsuz bir yaşam sürdürebilir

Romatizma ve egzersiz


Yürüyüş herkes için çok yararlı bir egzersizdir. Yürüyüş bir
dayanıklılık egzersizidir, yani kalbinizi güçlendirir, akciğerlerinizin
daha iyi çalışmasına yardım eder, yorgunluğa karşı daha dayanıklı
kılar. Kemikler üzerine kuvvet uyguladığı için kemiklerinizi
güçlendirir ve kemik erimesinin gelişimini engellemeye yardım eder.

Yürüyüş kaslarınızı güçlendirir ve eklem esnekliğinizi korumanıza
yardım eder. Yürüyüşün, romatizması olan hastalarda kas ve ekleme
yönelik faydaları çok önemlidir. Çünkü romatizmaya bağlı hareketsizlik
eklemlerde tutukluğa ve kaslarda da zayıflamaya yol açar. Yürüyüş ile
kaslar ve eklem çevresindeki yapılar güçlendikçe eklemler daha iyi
korunabilir ve günlük yaşam aktivitelerinde daha sorunsuz
kullanılabilir.

Bütün bu fiziksel yararlara ek olarak yürüyüşün bir çok psikolojik
faydaları da bulunur. Düzenli yürüyüş daha iyi uyumanızı sağlar, kilo
kontrolüne yardım eder ve moralinizi yükseltir. Ayrıca eklem
romatizmasına eşlik edebilecek depresyon, stres ve yorgunluk gibi
sorunlarla daha iyi başa çıkmanıza yardım eder.



Nasıl başlayalım?
Yürüyüş çok basit bir egzersiz olduğundan, yararlı etkileri genellikle
göz ardı edilmektedir. Aslında yürüyüşü pek çok insan için ideal bir
egzersiz yapan işte bu basitliğidir. Yürüyüş istediğiniz yerde,
istediğiniz zaman, istediğiniz kadar yapabileceğiniz bir egzersizdir.
Özel bir yetenek, alet, cihaz gerektirmez ve ucuzdur. Dünyanın dört bir
yanındaki yürüyüş yapan insanlar grubuna katılmak istiyorsanız şu
noktaları aklınızda tutmalısınız:

Her egzersiz programında olduğu gibi mutlaka doktorunuza danışarak size uygun yürüyüş süresini ve dozunu belirleyin.
Şoku iyi emen esnek tabanlı rahat yürüyüş ayakkabıları giyin.
Ayakkabınızda ayrıca uygun taban destekleri ve parmaklarınız için rahat
bir boşluk bulunması gerektiğini aklınızda tutun.
Ayakkabınızın ayağınıza iyi ve rahat oturduğundan emin olun, ayakkabı
almaya giderken kullanacağınız çoraplarla gidin ki size en uygun
ayakkabıyı seçebileseniz.
Rahat ve bol kıyafetlerle yürüyün. Nemi alacak kumaşlar seçin. Ayrıca
yürüyüş sırasında değişen sıcaklığa uyum sağlayabilecek şekilde giyinin.
Yürüyüş yolunuzu önceden belirleyin ve tanıyın.
Ailenizi yürüyüş yolunuzdan ve süresinden haberdar edin.

Daha eğlenceli ve sağlıklı bir yürüyüş için yapabileceğiniz bazı şeyler:

Yürüyüş öncesi ve sonrası ısınma ve soğuma için birkaç dakika zaman
ayırın. Bu ısınma ve soğuma dönemlerinde germe haraketlerini uygulayın.
Her bir germe hareketini ısınma sırasında 20-30 saniye, soğuma
sırasında ise 45-60 saniye yapın.
Yürüyüşünüzü kolaylaştıracaksa ve daha uzun mesafeleri daha sorunsuz
yürümenize yardım edecekse baston gibi yardımcı cihazlar kullanın.
Herkesin kendine özgü bir yürüme hızı olacağını gözönüne alarak
kendinizi en rahat hissettiğiniz hızı saptayın. Bu hızın hastalığınıza
bağlı olarak günden güne de değişiklik gösterebileceğini unutmayın.
Hızlı bir yürüyüş dizlerinize fazla yük bindirebileceğinden, özellikle
başlangıçta yavaş yürümeyi tercih edin.
Başlangıçta yürüyüş mesafesini kısa tutun. Yürüyüş süresini uzatabilmek
için gün içinde tekrarlanan kısa yürüyüşler ile hazırlık
yapabilirsiniz. Bir seferde uzun mesafeler yürümeyin. Unutmayın ki 3
kez 10 dakikalık yürüyüşten alınan faydalar tek bir 30 dakikalık
yürüyüşle aynıdır.
Düz ve sert zeminlerde yürüyün. Düzensiz zeminler ve basamaklar kalça, diz ve ayak ağrılarına neden olabilir.
Çevrenizi rahatça gördüğünüz aydınlık ortamlarda yürüyün.

Yürüyüşün basit olması nedeniyle herkes için uygun bir egzersiz
olduğunu belirtmiştik. Ancak bu basitlik bir şekilde renklendirilmezse
devamlılığını sağlamak güç olabilir. Yürüyüşünüzü eğlenceli kılmak için
değişik şeyler deneyebilirsiniz:

Yürüyüş yolunuzu değiştirebilir, eğlenceli ve ilginç yollarda yürümeyi planlayabilirsiniz.
Bir arkadaşınızla birlikte yürüyebilirsiniz. Hatta gruplarla yürümek
hem eski arkadaşlarınızla birlikte olmak açısından hem de yeni
arkadaşlar edinmek açısından eğlenceli olabilir.

Yürüyüş gerçekten de herkesin rahatlıkla uygulayabileceği çok basit
egzersizlerden biridir ve romatizmalı hastalar için de faydaları
açıktır. Ancak romatizmal hastalıklar kalça, diz ve ayak eklemlerini
etkilemişse, bu hastalıkların akut yani alevli dönemlerinde yürüyüş
zararlı olabilir. İyileşmenin hızlandırılması ve eklem hasarının
engellenebilmesi için belirli süre istirahat daha uygun olabilir. Bu
nedenle, sizin için en uygun egzersizi ve yürüyüşün yararlı olup
olmayacağını hekiminizden öğreniniz.

SLE sistemik lupus eritramatozus


Sistemik Lupus Eritematozus nedir?

Sistemik lupus eritematozus (aynı zamanda SLE ya da sadece lupus olarak
da anılır), farklı sağlık sorunlarına yol açan bir hastalıktır. Cilt
döküntüleri, artrit, anemi, sara krizleri ya da psikiyatrik
hastalıklara neden olabilir ve sıklıkla böbrek, akciğer ve kalp gibi iç
organları etkiler. Bir zamanlar yüksek oranda ölüm görülen bir
hastalıkken, günümüzde kronik (uzun süren) bir hastalık durumuna
gelmiştir. 1954 yılında 4 yıl süren hastalıktan sonra sağkalım oranı
%50 iken, günümüzde bu oran %97'nin üzerine çıkmıştır.

Nedeni

SLE normalde vücudu infeksiyonlara ve kansere karşı korumakla görevli
olan bağışıklık sisteminin anormal çalışmasından kaynaklanan bir kronik
(uzun süre devam eden) inflamatuvar (iltihabi) bir hastalıktır. SLE'de
bağışıklık sistemi aşırı çalışmaktadır ve çok miktarda anormal antikor
üretmektedir. Bu anormal antikorlar da hastanın kandi dokularına
saldırmaktadır. Lupusun nedeni tam olarak bilinmemektedir, fakat
kalıtsal nedenler, çevre ve hormonal değişikliklerin rolü olabileceği
düşünülmektedir.

Sağlık üzerindeki etkisi


SLE'nin görülme sıklığı 100.000 kişide 40-50 arasındadır.

Bazı etnik gruplarda, örneğin zencilerde, daha sık görülmektedir.

Lupus hastalarının %80'den fazlası kadındır.


Tanı

Semptomlarının çok çeşitli olması nedeniyle, tanı genellikle zordur ve
hekimin çok dikkatli olması gereklidir. SLE'nin tipik özellikleri
şunlardır:


Yanakların üzerinde kelebek şeklinde cilt lekesi

Güneş gören cilt bölgelerinde beliren bir cilt lekesi

Ağız ve burunda yaralar

Bir ya da daha fazla eklemi tutan artrit

Sjögren sendromu


Sjögren sendromu nedir?

Sjögren sendromu kuru göz ve kuru ağız bulguları ile karakterize kronik
yani uzun süreli bir hastalıktır. Adını, ilk tanımlayan İsveç'li göz
doktoru Henrik Sjögren'den almıştır. Sıklıkla romatoid artrit, lupus
eritematozus, skleroderma ve polimiyozit gibi romatizmal hastalıklarla
birlikte bulunur. Ancak hastaların yaklaşık yarısında tek başına
görülür.

Sjögren sendromu nasıl gelişir?

Nedeni tam bilinmemektedir. Genetik ya da viral enfeksiyonların
bilinmeyen mekanizmalarla Sjögren sendromuna neden olabildiğine dair
bulgular vardır. Bu hastalığın esas olarak bağışıklık (immün)
sistemindeki bozukluktan kaynaklandığı düşünülmektedir. Bağışıklık
sistemi, hastalıklara karşı vücudun korunma mekanizmasıdır. Sjögren
sendromunda bağışıklık siteminin normal kontrol mekanizmasında bir
bozukluk vardır, bunun sonucu olarak aşırı miktarda beyaz kan hücreleri
yapılır. Lenfosit adı verilen bu hücreler gözyaşı ve tükrük bezlerine
giderek bu dokularda harabiyet yapar. Bu nedenle de hem tükrük
bezlerinde hem de göz yaşı bezlerinde salgıda azalma yani kuruluk
meydana gelir. Aynı zamanda bu hücreler "otoantikor" adı verilen
protein yapısında maddeler salgılar ve bunlar kanda tespit edilebilir.
Bu otoantikorlar bağışıklık sisteminin düzgün çalışmadığının bir
göstergesidir ve tükrük ile gözyaşı bezlerinde harabiyet yapma
potansiyeline sahiptir. Sjögren sendromunda eklem, akciğer, böbrek,
sinir, tiroid, karaciğer ve beyin gibi diğer organlarda da tutulum
görülebilir.

Sjögren sendromu kimlerde görülür?

Sjögren sendromu herhangi bir yaşta görülebilirse de en fazla 45
yaşının üzerindeki kadınlarda ortaya çıkmaktadır. 20 yaş altında çok
nadirdir.

Sjögren sendromunda bulgular nelerdir?

Genellikle yavaş başlar. Hasta gözlerinde ve ağzında şiddetli kuruluk
hisseder. Çoğunda kuru bir öksürük ve boğazda gıcık hissi de vardır.
Tükrük bezlerinde şişlik, tat alma ve koklama duyusunda bozulma
izlenebilir. Gözlerde kuruluğa bağlı kızarıklık, yanma, kaşıntı ve
ışığa aşırı hassasiyet gelişir. Uygun tedavi edilmezse "kornea" adı
verilen gözün en dışındaki saydam zarda ülserler, nadiren de körlük
gelişebilir. Sjögren sendromu bulunan hastalarda burun, cilt ve kadın
genital organlarında da kuruluk izlenebilir.

Ağız kuruluğu nedeniyle çiğneme, yutma ve konuşmada güçlük hissedilebilir. Bu nedenle hastalar bol miktarda sıvı almalıdırlar.

Hastalarda diş çürükleri de sık görülür. Çünkü tükrük, bakterilere
karşı savaşan ve çürüklerin oluşmasını engelleyen bir sıvıdır. Sjögren
sendromunda tükrük salınımı bozulduğu için çürüklerin oluşumu
kolaylaşmıştır.

Bazen hastalarda "lenfoma" adı verilen bir çeşit lenf bezi kanseri
gelişebilir. Nadir olsa da hastaların muayenesinde ve takibinde akılda
tutulmalıdır.

Sjögren sendromu tanısı nasıl konur?

Ağızda ve gözlerde kuruluk hisseden hastalarda bu tanıdan
şüphelenilmelidir. Muayene sırasında kızarmış-kaşıntılı gözler, tükrük
bezlerinde şişlik, kuru bir dil, boyundaki lenf bezlerinde genişleme
gibi bulgular tespit edilebilir. Kan tetkiklerinde de otoantikorların
varlığı tanıyı destekler.

Gözde kuruluk "Schirmer testi" ile tespit edilir. Korneanın bir göz
doktoru tarafından incelenmesi de kuruluk hakkında bilgi verecektir.

Tükrük bezlerin düzgün çalışıp çalışmadığını kontrol etmek için
"sialogram" yapılabilir. Bu test tükrük bezi içine boya enjekte
edildikten sonra özel filmlerin çekilmesi ile yapılır.
Sjögrensendromunun kesin tanısı için dudak biopsisi, yani dudak
içindeki küçük tükrük bezlerinden ufak bir parça alınıp mikroskop
altında lenfositlerin varlığı açısından değerlendirilmesi gereklidir.

Akciğer ve böbrek fonksiyonlarının gerek direkt grafilerle gerekse de laboratuvar testleri ile takibi yardımcı olabilir.

Sjögren sendromu nasıl tedavi edilir?

Bu hastalığın kesin tanısı olmasa da bulgulara yönelik özel tedavilerle
hastaların yakınmaları giderilebilir ve yaşam kaliteleri
düzeltilebilir. Her hastada aynı bulgular olmadığından tedavi programı
hekim tarafından hastanın ihtiyaçlarına göre bireysel olarak
planlanmalıdır. Düzenli hekim ve diş kontrolü şarttır.

Gözlerdeki kuruluk için yapay göz yaşı ve göz damlaları kullanılabilir.
Ağızdaki kuruluk için en etkili rahatlama yollarından biri bol sıvı
alımıdır. Yine özel sakızlar (çürümeye engel olmak için şekersiz
olmaları koşulu ile), diş macunları, düzenli diş fırçalama hastalara
yardımcı olacaktır.

Ciltte kuruluk varsa hassas ciltler için önerilen nemlendiriciler
kullanılabilir. Evde ve işyerinde buhar havayı nemlendiren buhar
makinalarının kullanılması önerilebilir.

Hastalarda şişlik, katılık, kas ağrıları ve eklem inflamasyonunun
engellenmesi amacıyla steroid-olmayan antiromatizmal ilaçlar
kullanılabilir. Ağır hastalarda kortizon da önerilebilir ancak yan
etkilerinin ciddiyeti açısından mutlaka hekim kontrolünde alınması
önerilir. Hastalarda eşlik eden başka bir romatizmal hastalık varsa
(romatoid artrit, lupus vb. gibi) bunun tedavisi de esasdır.

Yürüme, yüzme gibi hafif egzersizler kasların ve eklemlerin
elastikiyetinin korunması için faydalıdır. Egzersizlerin eklem hasarını
engelleyici etkisi de bulunduğundan mutlaka tedavi programında yer
almalıdır. Ayrıca hastalara hastalığı ile bilgiler ve stresini
azaltmaya yönelik tavsiyeler de verilmelidir.

Sjögren sendromu bulunan kadın hastalarda kanda bulunan belirli bir
"antikor" nadiren yenidoğan çocuklarda kalp problemleri ile ilgili
olabilir. Bu nedenle hamile olan ya da çocuk sahibi olmak isteyen kadın
hastaların mutlaka doktorlarına bunu danışmaları gerekir.

Sjögren sendromu genel olarak hayatı tehdit eden bir hastalık değildir.
Ancak ağız ve gözdeki kuruluk uzun sürelidir ve hayatın geri kalan
kısmı boyunca devam edebilir. Yapay nemlendiricilerin kullanılması ve
diş hijyenine dikkat edilmesi ile genellikle ciddi problemlerin
engellenmesi mümkün olacaktır.