Akıl herkeste eşit mi?

Sual:

Akıl herkeste eşit mi?

CEVAP

Akıl herkeste eşit değildir. En yüksek akıl ile en aşağı akıl arasında
binlerce derece vardır. Her işte ve hele dini işlerde akla güvenilemez.
Din işleri, akıl üzerine kurulamaz. Çünkü akıl, bir kararda kalmaz.
Herkesin aklı, birbirine uymadığı gibi, selim olmayan akıl, bazen
doğruyu bulur, yanılması ise, daha çok olur. En akıllı denilen kişi,
mütehassıs olduğu dünya işlerinde bile, çok hata eder. Hele ahiret
bilgilerinde akla hiç güvenilmez.



İnsanların şekil ve ahlakları gibi, akıl ve ilimleri de, farklıdır.
Birinin aklına uygun gelen birşey, başkasının aklına uygun
gelmeyebilir. O halde, din işlerinde, akıl, tam bir ölçü olamaz. Ancak,
akıl ile din birlikte, tam ve doğru bir vesika ve ölçü olur.



Selim olmayan akıl, bir gerçeği kabul etmezse, bunun ne kıymeti vardır?
Selim olan akıl, din hükümlerinin hepsinin pek yerinde ve doğru
olduğunu açıkça görür.



Mutezile’ye göre aklın yolu birdir. Akıl, herkeste eşittir. Akıl şaşmaz
bir hüccettir. Akıl ile Allah�ın varlığını bilme mecburiyeti olduğu
gibi, haram ve helal olan şeyleri de akıl ile bilme mecburiyeti vardır.
Halbuki, haram, helal ancak nakil ile anlaşılır. Akıl dinde delil
değildir.

Dinimizde delil dörttür:

Kitap, Sünnet, İcma ve Kıyas-ı fukaha.



Bid’at ehli, (Aklın ve dinin yolu birdir. Dört mezhebi bire
indirmelidir! Akla ve dine uygun olanlarını toplayıp bir mezhep haline
getirmek gerekir) diyor. Halbuki Peygamber efendimiz farklı
ictihadların rahmet olduğunu bildirmiştir. Her ne kadar akıl, iyiyi
kötüden ayıran bir kuvvet ise de, her işte ölçü olmaz. Allahü teâlâya
ait bilgilerde akıl senet olmaz. Akıl, kendi başına dinin emir ve
yasaklarını bilseydi, Peygamberlere, âlimlere lüzum kalmazdı.



İslam âlimleri buyuruyor ki:



Nakil yolu ile anlaşılan, Peygamberlerin bildirdikleri şeyleri, akıl
ile araştırmaya uğraşmak, düz yolda güç giden yüklü bir arabayı, yokuşa
çıkarmak için zorlamaya benzer. Yokuşa doğru at, kamçılanırsa, çabalaya
çabalaya, ya yıkılıp canı çıkar veya alıştığı düz yola kavuşmak için
sağa sola ve geriye kıvrılarak arabayı yıkar ve eşyalar harap olur.
Akıl da, anlayamadığı ahiret bilgilerini çözmeye zorlanırsa, ya insan
aklını kaçırır veya bunları alışmış olduğu, dünya işlerine benzetmeye
kalkışarak, yanılır, aldanır ve herkesi aldatmaya çalışır.



Akıl, his ile anlaşılabilen veya hissedilenlere benzeyen ve onlara
bağlılıkları bulunan şeyleri birbirleri ile ölçerek, iyilerini
kötülerinden ayırmaya yarayan, bir ölçü aletidir. Böyle şeylere
bağlılıkları olmayan varlıklara akıl erdiremeyeceğinden, şaşırıp kalır.
O halde, Peygamberlerin bildirdikleri şeylere, akla uyup uymadığına
bakmadan inanmak gerekir.



Peygamberlerin, aklın üstünde bulunan sözlerini, akla danışmaya
kalkışmak, akla aykırı bir iş olur. Engin denizde, acemi kaptanın,
pusulasız yol almasına benzer.



Ahiret bilgileri ve Allahü teâlânın beğenip beğenmediği şeyler ve Ona
ibadet şekilleri, eğer aklın çerçevesi içinde olsalardı ve akıl ile
doğru olarak, bilinebilselerdi, binlerce Peygamberin gönderilmesine
lüzum kalmazdı. İnsanlar, dünya ve ahiret saadetini kendileri bulurdu.
Allahü teâlâ, hâşâ Peygamberleri boş ve lüzumsuz yere göndermiş olurdu.
Hiçbir akıl, ahiret bilgilerini bulamayacağı, çözemeyeceği içindir ki,
Allahü teâlâ, her asırda dünyanın her yerine, Peygamber göndermiş ve en
son ve kıyamete kadar değiştirmemek üzere ve bütün dünyaya Peygamber
olarak, Muhammed aleyhisselamı göndermiştir.



Her Peygamber, akıl ile bulunacak dünya işlerine dokunmayıp, yalnız
bunları araştırmak, bulup faydalanmak için çalışmayı emretmiş, Allahü
teâlânın beğendiği ve beğenmediği şeyleri açık olarak bildirmiştir.