Akıllı kimdir ??

Sual: “İslamiyet akıl dinidir. Bundan dolayı aklımın almadığı şeye inanmam” demek doğru mudur?

CEVAP

Bu sözün ikinci kısmı yanlıştır. İslamiyet akıl dinidir. Hadis-i
şerifte (Aklı olmayanın dini de yoktur) buyuruluyor. Fakat akıl eşit
değildir. Akıl akıldan üstündür. Bir cahil ile bir âlimin aklı aynı
değildir. Akıllar eşit olsaydı, herkes aynı şeyi düşünürdü.
İslamiyet�te aklın ermediği şeyler çoktur. Fakat, selim akla uymayan
birşey yoktur. Zaten (İslamiyet akıl dinidir) demenin manası da budur.



Yalnız akla uyup, yalnız ona güvenip yanılan kimseye felsefeci denir.
Aklın erdiği şeylerde ona güvenen, aklın ermediği yanıldığı yerlerde,
İslam ışığı altında akla doğruyu gösteren büyüklere İslam âlimi denir.
Akıl göz gibidir. İslamiyet de ışık gibidir. Göz karanlıkta cisimleri
göremez. Görmesi için ışık gerekir. Akıl da hakikatı göremez. Görmesi
için İslam ışığı gerekir. Eğer İslam, hak ile bâtılı bildirmeseydi,
aklımızla bulmamız mümkün değildi. Hadis-i şerifte, (Akıl, hak ile
bâtılı birbirinden ayıran bir nurdur) buyuruluyor. Şu halde hak ile
bâtılı ayıramayana akıllı denmez.



Akıllı kimdir? Hadis-i şerife, (Akıllı, Allah�a ve Peygambere inanıp
ibadetlerini yapandır) buyuruluyor. Demek ki dinsiz, imansız kimse veya
inandığı halde ibadet etmeyenin aklı tam değildir. İnanıp ibadet
edenler arasında en akıllı kimdir? Hadis-i şerifte, (En akıllı, Allahü
teâlâdan en çok korkandır) buyuruluyor. Kur�an-ı kerimde ise mealen,
(Allah�tan en çok korkan âlimlerdir) buyuruluyor. Şu halde âlimler en
akıllı kimselerdir. Peygamber efendimize sual edildi ki:

-Ya Resulallah en âlim kimdir?

-En akıllı olandır.

-En çok kim ibadet eder?

-Aklı en çok olan

-En faziletli kimdir?

-Aklı en üstün olandır.



Demek ki ilmi ve ibadeti çok olan daha akıllıdır. Bir kimsenin akıllı
olduğu nasıl bilineceği sual edildiğinde Peygamber efendimiz,
(Haramlardan daha çok kaçan, hayırlı işlere daha çok koşan daha
akıllıdır) buyurdu.



Âişe validemiz sual etti ki:

-Ya Resulallah üstün olmanın ölçüsü nedir?

-Akıldır. Aklı çok olan daha üstündür.

-Herkesin üstünlüğü yaptığı işe göre ölçülmez mi? İyi iş yapan daha kıymetli değil mi?

-Ya Âişe, insanlar akıllarından daha fazla mı iş yaparlar? Herkes aklı nispetinde iyi iş yapar, ona göre de mükafatını alır.



İbni Abbas hazretleri de, (Aklın başı, kendisine zulmedeni affetmek,
kendinden aşağıda görünen kimselere tevazu göstermek, düşündükten sonra
konuşmaktır. Akılsızlığın başı ise, kendini beğenmek, lüzumsuz yere
konuşmak ve kendisinin yaptığı şeylerde insanları ayıplamaktır)
buyurdu. Hadis-i şerifte, (Akıllı şu kimsedir ki, açıkta yapınca
utanacağı işi gizli yerde de yapmaz) buyuruldu. Hikmet ehli,
ibadetlerin ihlasla yapan, insanlarla iyi geçinen, onlara daima iyilik
eden ve belalara sabreden kimsenin akıllı olduğunu bildirmişlerdir.



Zeka, sebep ile netice arasındaki bağlılıkları anlama ve düşünebilme
kabiliyetidir. Her akıllı zeki olmayabilir. Her zeki de akıllı
değildir. Zeki kimse, tecrübelerle, akıllı kimselerden öğrendiği bilgi
ve usullerle büyük işler başarabilir. Nitekim birçok gayrı müslimin
zeki olduğu bilinmektedir. Bir aslanın zekası, insan zekası kadar
kuvvetli olsaydı, bu aslan, öteki aslanlardan on bin kat daha korkunç
olurdu. Akılsız, dinsiz kimse de, zekasının çokluğu kadar topluma büyük
tehlike olur. Aklın çok çeşitli dereceleri vardır. Müminin dini ve
dünyevi aklı olduğu gibi, kâfirin de dini ve dünyevi aklı vardır.
Kâfirin dünya işlerine eren aklı, ahiret işlerine eren aklından daha
üstündür.



Sual: Yaşlandığı halde, hâlâ dünya peşinde koşana akıllı denebilir mi?

CEVAP

Dünya, Allahü teâlânın rızasına mani olan haram ve mekruhlardır. Akıllı
kimse ise, Allahü teâlânın emrettiklerini yapan, yasakladıklarından
kaçan kimsedir.



Risale-i Münire�deki hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:

(Akıllı, nefsine uymaz ve ibadet eder. Ahmak da nefsine uyar, sonra da Allahü teâlânın rahmetini bekler.)



(40 yaşını geçtiği halde, iyiliği, kötülüğünden çok olmayan Cehenneme hazırlansın!)



(Dünyayı seven, ahiretine, ahireti seven dünyasına zarar verir. Devamlı olanı geçici olana tercih edin!)



(Ateşle su bir kapta bulunamayacağı gibi, dünya ve ahiret sevgisi de bir müminin kalbinde birlikte bulunmaz.)



(Sonunun ne olacağını bilmeyip dünyaya aldanan insan, ipek böceği
gibidir. İpek böceği kendine yuva örer ve sonunu bilmez. Bir müddet
sonra oradan çıkmak ister, çıkacak yer bulamaz, ördüğü yuvada ölür ve
çalışması başkalarının işine yarar.)



(Akıllı, Allah�a ve Resulüne inanan ve ibadetini yapan kimsedir.)



Sual: Bir kimsenin akıllı olup olmadığı nasıl bilinir?

CEVAP

Allahü teâlânın emir ve yasaklarına riayette kim daha titiz ise o daha akıllıdır. Bir hadis-i şerif meali şöyledir:

(Biri camiye gider, namaz kılar, Allah indinde sivri sinek kanadı kadar
kıymeti olmaz. Başka birinin de kıldığı namaz, sevap bakımından Uhud
dağı kadar kıymeti olur, sebebi, bunun daha akıllı olmasıdır. Haramdan
daha çok sakınan daha akıllıdır.) [Hakim]